Trao đổi riêng với ĐTCK, một lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) cho biết, Thông tư 203/2015 thay thế Thông tư 74/2011 hướng dẫn về giao dịch chứng khoán, mà Bộ Tài chính vừa ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/7/2016 cho phép triển khai nhiều nghiệp vụ giao dịch mới.

Nhiều cải cách về phương thức giao dịch

“So với quy định hiện hành, điểm mới của Thông tư 203/2015 là cho phép nhà đầu tư được vừa mua vừa bán chứng khoán. Qua đó chính thức bỏ quy định nhà đầu tư không được thực hiện các giao dịch ngược chiều, cơ chế giao dịch chưa đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư như hiện tại”, một lãnh đạo UBCK nói.

Đại diện UBCK cho biết, một điểm mới nữa của Thông tư 203 là cho phép nhà đầu tư có thể thực hiện lệnh giao dịch khi có bảo lãnh thanh toán của ngân hàng lưu ký.

Điều này phù hợp với thực tế và thông lệ quốc tế khi áp dụng với các nhà đầu tư tổ chức, các quỹ đầu tư lớn, bởi họ luôn duy trì tài khoản lưu ký, bao gồm cả tài khoản tiền tại ngân hàng giám sát tách biệt khỏi tài khoản giao dịch tại CTCK. Quy định mới này giúp tiết giảm chi phí trong hoạt động giao dịch của nhà đầu tư, thúc đẩy vòng quay tiền nhanh hơn, nhưng vẫn bảo đảm khả năng kiểm soát rủi ro của thị trường. 

Thông tư 203 còn mở ra cơ sở pháp lý cho triển khai hoạt động tạo lập thị trường. Đây là một nghiệp vụ phổ biến tại các TTCK quốc tế, nhưng lại chưa được tổ chức nhiều tại Việt Nam. Việc triển khai nghiệp vụ này sẽ giúp các CTCK lớn tiếp cận dần với nghiệp vụ theo thông lệ quốc tế, tăng sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập, đặc biệt là từng bước triển khai mô hình ngân hàng đầu tư trong giai đoạn phát triển mới theo chiều sâu của TTCK.

“Thông tư 203 tạo cơ sở pháp lý cho phép triển khai giao dịch bán chứng khoán chờ về và giao dịch trong ngày”, lãnh đạo UBCK nói và cho biết thêm, với giao dịch bán chứng khoán chờ về, nhà đầu tư được đặt lệnh bán đối với số lượng chứng khoán đã có sẵn trên tài khoản lưu ký của nhà đầu tư tại ngày giao dịch và số chứng khoán sẽ nhận được trước hoặc tại ngày thanh toán từ các giao dịch mua đã thực hiện trước đó.

Với giao dịch trong ngày, đây là giao dịch mua và bán cùng một loại chứng khoán với cùng một khối lượng giao dịch, thực hiện trên cùng một tài khoản và trong cùng một ngày giao dịch. Việc đưa ra cơ chế này nhằm đáp ứng một trong các yêu cầu giúp nâng hạng TTCK Việt Nam.

Để giảm thiểu rủi ro khi triển khai giao dịch trong ngày, Thông tư 203 định rõ các nguyên tắc về hỗ trợ thanh toán đối với các giao dịch trong ngày theo nhiều lớp bảo vệ.

Lớp đầu tiên được triển khai tại CTCK. Theo đó, CTCK có quyền lựa chọn loại chứng khoán để triển khai giao dịch này và có quyền yêu cầu nhà đầu tư ký quỹ.

Trường hợp CTCK cảm thấy không đủ khả năng thực hiện thanh toán nếu như khách hàng không có đủ tiền, chứng khoán để thực hiện, thì CTCK phải từ chối thực hiện giao dịch.

CTCK cần nhận thức rằng, họ có trách nhiệm thanh toán thay cho nhà đầu tư trong trường hợp nhà đầu tư không có đủ số chứng khoán để chuyển giao hoặc không đủ tiền để thanh toán. CTCK phải sử dụng nguồn chứng khoán từ tài khoản tự doanh (nếu có) hoặc vay chứng khoán để chuyển giao theo cơ chế hỗ trợ thanh toán của Trung tâm lưu ký (VSD).

Lớp quản lý rủi ro tiếp theo là cơ chế hỗ trợ thanh toán mà VSD đang thực hiện. Lớp quản lý rủi ro kế tiếp là hệ thống chỉ tiêu nhằm hạn chế các giao dịch mua bán trong ngày của UBCK theo thông lệ quốc tế.

Ví dụ như tổng giá trị giao dịch trong ngày tại mỗi CTCK không được vượt quá một tỷ lệ nhất định so với vốn chủ sở hữu của công ty; đồng thời tối đa không được vượt quá một tỷ lệ nhất định so với giá trị giao dịch bình quân/ngày của tháng liền trước của chính CTCK đó...

Các chỉ tiêu này sẽ được UBCK xây dựng tại quy chế hướng dẫn giao dịch trong ngày và ban hành sau khi nền tảng công nghệ tại các CTCK, Sở Giao dịch chứng khoán, VSD bảo đảm đủ điều kiện thực hiện.

Các cơ chế giao dịch bán chứng khoán chờ về và giao dịch trong ngày, theo lãnh đạo UBCK đã được thực hiện trên các TTCK quốc tế, qua đó không những làm tăng vòng quay chứng khoán, thúc đẩy thanh khoản, mà quan trọng hơn, giúp nhà đầu tư thực hiện đầy đủ hơn quyền sở hữu tài sản của họ.

Tuy nhiên, đây là những cơ chế giao dịch hiện đại, chỉ thực hiện được trên nền tảng cơ sở hạ tầng công nghệ hiện đại. Các thành viên thị trường sẽ mất một khoảng thời gian tương đối dài để hoàn thiện hệ thống mới có thể triển khai được các giao dịch này. 

Khắc phục kẽ hở

Thông tư 203 còn có một số quy định mới nhằm khắc phục những hạn chế phát sinh trên thị trường trong thời gian qua.

Cụ thể, lãnh đạo UBCK cho biết đó là quy định cấm tổ chức niêm yết, đăng ký giao dịch trên Sở Giao dịch chứng khoán công bố thông tin về các giao dịch mua lại cổ phiếu, bán cổ phiếu quỹ, nhưng không thực hiện đặt lệnh giao dịch trong thời gian đăng ký giao dịch cổ phiếu quỹ; cấm công bố thông tin về các mức giá dự kiến thực hiện khi giao dịch cổ phiếu quỹ…

Bên cạnh đó, có quy định CTCK không được thanh toán, nhận thanh toán giao dịch chứng khoán bằng tiền hoặc chuyển khoản trực tiếp cho bên thứ 3.

Hướng điều chỉnh trên không chỉ khắc phục những kẽ hở dẫn đến một số biểu hiện tiêu cực hiện tại, mà còn hứa hẹn tạo ra những bước cải cách mới trên thị trường, phù hợp với thông lệ quốc tế.