Sáng nay tại khách sạn Candle tại Hà Nội, Câu lạc hộ Nhà báo Chứng khoán tổ chức lễ công bố 10 sự kiện chứng khoán nổi bật năm 2015.

1. Chính thức nới room cho nhà đầu tư nước ngoài 

Ngày 26/6/2015, Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định 60/2015/NĐ-CP, trong đó có nội dung quan trọng liên quan đến sở hữu của NĐTNN.

Cụ thể, cho phép nhà đầu tư nước ngoài được đầu tư không hạn chế vào các DN đại chúng không thuộc ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Nghị định 60 cũng quy định nhà đầu tư nước ngoài được đầu tư không hạn chế vào trái phiếu chính phủ, trái phiếu DN, đuợc đánh giá là bước đột phá về tư duy trong thu hút vốn ngoại vào TTCK Việt Nam.

Việc cho phép tăng sở hữu nước ngoài tại doanh nghiệp trong nước cũng là một bước đột phá để đưa TTCK Việt Nam nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Trước đó, ngày 18/8/2015, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 123/2015 hướng dẫn hoạt động của nhà đầu tư nước ngoài trên TTCK Việt Nam với nhiều nội dung cải cách tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài cũng như hướng dẫn chi tiết trình tự thủ tục, hồ sơ trong việc nâng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài quy định tại Nghị định 60/2015.

Tuy nhiên, cho đến cuối năm 2015, chỉ có duy nhất CTCK Sài Gòn, thuộc khối công ty chứng khoán tại Việt Nam, được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận nới room đến 100% theo Nghị định 60/2015/NĐ-CP. Các DN khác vẫn phải chờ thông tư hướng dẫn cụ thể. 

2. Xác lập lộ trình và định hình khung pháp lý cho TTCK phái sinh

Ngày 5/5/2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định số 42/2015/NĐ-CP quy định về chứng khoán phái sinh và thị trường chứng khoán phái sinh. Bộ Tài chính cũng có văn bản chính thức giao Sở GDCK Hà Nội (HNX) cùng với Trung tâm Lưu ký chứng khoán (VSD) tổ chức hoạt động giao dịch của TTCK phái sinh. 

Đây là thị trường tài chính bậc cao, nơi sẽ niêm yết và giao dịch các sản phẩm tương lai có mục đích phòng ngừa rủi ro cho các tài sản cơ sở. Các văn bản pháp lý cho thị trường này vẫn đang được hoàn thiện và dự kiến đưa thị trường vào hoạt động cuối năm 2016.

Việc đưa TTCK phái sinh vào vận hành trong thời gian tới sẽ giúp hỗ trợ thị trường chứng khoán cơ sở phát triển, có tác dụng hỗ trợ ngược lại thị trường cổ phiếu, trái phiếu.

Về lâu dài, các sản phẩm chứng khoán phái sinh không chỉ giúp bảo vệ lợi nhuận của nhà đầu tư trên TTCK mà còn giúp phòng ngừa rủi ro đối với các sản phẩm khác như hàng hóa, lãi suất như thông lệ của các nước trên thế giới. 

3. Thị trường cổ phiếu chịu nhiều tác động tiêu cực mạnh từ yếu tố bên ngoài

Năm 2015 nền kinh tế vĩ mô có sự phục hồi và tăng trưởng khá tích cực, nhưng thị trường chứng khoán lại chịu nhiều tác động tiêu cực từ bên ngoài, khiến mức tăng trưởng rất thấp. Hai yếu tố gây ảnh hưởng xấu nhất là sự sụt giảm của giá dầu và biến động mạnh của tỷ giá.

Giá dầu thế giới đã rơi mạnh trong hai nhịp, vào tháng 6-7 và tháng 12, khiến cổ phiếu dầu khí niêm yết mất giá trầm trọng. Đồng USD tăng mạnh kết hợp với hiện tượng phá giá bất thường của đồng Nhân dân tệ và việc Ngân hàng Nhà nước thực hiện điều chỉnh tỷ giá đồng nội tệ đã dẫn đến những phản ứng tiêu cực trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Đặc biệt từ quý III/2015 trở đi, nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng bán ra mạnh mẽ trên thị trường, tạo thêm áp lực lớn. 

4. Xử tội hình sự đối với hành vi gian lận trong hồ sơ chào bán chứng khoán  

Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung) đã được Quốc hội thông qua vào ngày 27/11/2015. Đối với lĩnh vực chứng khoán, ngoài 3 tội danh đã có (tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong hoạt động chứng khoán, tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán, tội thao túng giá chứng khoán), Luật đã bổ sung thêm một tội danh mới (tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán).

Việc bổ sung này có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc nâng cao tính răn đe, phòng ngừa vi phạm, xử lý nghiêm khắc các hành vi vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến hoạt động của TTCK. 

5. Tạo chính sách đột phá cho giao dịch và thanh toán chứng khoán

Ngày 8/12/2015, Trung tâm Lưu ký chứng khoán công bố dự thảo quy chế thay thế Quy chế hoạt động bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán. Theo dự thảo, ngày thanh toán giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ là ngày làm việc thứ 2 sau ngày giao dịch (T+2). Ngày thanh toán giao dịch trái phiếu là ngày làm việc liền kề sau ngày giao dịch (T+1). 

Điểm khiến quy định này trở nên ấn tượng là 15 năm hoạt động của TTCK, Việt Nam vẫn áp dụng thông lệ quốc tế về thời gian thanh toán giao dịch T+3. Việc giảm thời gian thanh toán về T+2 đòi hỏi sự nỗ lực của các chủ thể tham gia TTCK, nhất là khối công ty chứng khoán, ngân hàng thanh toán, nhưng nếu làm được, sẽ tạo dấu ấn tốt hơn cho TTCK Việt Nam trên trường quốc tế. 

Ngày 21/12 Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 203 thay thế Thông tư 74 hướng dẫn về giao dịch chứng khoán, có hiệu lực từ ngày 1/7/2016 cho phép triển khai nhiều nghiệp vụ giao dịch mới.

Thông tư 203 cho phép nhà đầu tư được phép đặt lệnh vừa mua vừa bán trong từng lần khớp lệnh liên tục (nhưng không được phép trong đợt khớp lệnh định kỳ xác định giá đóng/mở cửa), bỏ quy định nhà đầu tư chỉ được sử dụng 1 tài khoản để thực hiện giao dịch ngược chiều cùng 1 loại chứng khoán.

Thông tư cho phép các NĐT có thể thực hiện lệnh giao dịch khi có bảo lãnh thanh toán của Ngân hàng lưu ký. Đặc biệt, Thông tư mới tạo cơ sở pháp lý cho phép các thị trường triển khai các giao dịch bán chứng khoán chờ về, giao dịch trong ngày.

Đây là văn bản được thị trường chờ đợi từ lâu bởi kỳ vọng tăng htanh khoản và tính hấp dẫn của thị trường chứng khoán khi khắc phục được nhiều hạn chế trong cơ chế giao dịch hiện hành.

Tháng 7/2015, TTCK Việt Nam tròn 15 năm mở cửa hoạt động. 15 năm hoạt động của TTCK Việt Nam, tổng giá trị vốn huy động qua TTCK ước đạt gần 2 triệu tỷ đồng và thu hút khoảng 15 tỷ USD vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài. Giá trị dư nợ trái phiếu hiện khoảng 22% GDP, mức vốn hóa thị trường cổ phiếu vào khoảng 32% GDP. 

Trong 10 năm trở lại đây, quy mô huy động vốn qua TTCK đáp ứng khoảng 23% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, tương đương gần 60% so với cung tín dụng qua thị trường tiền tệ - tín dụng. Điều này cho thấy TTCK đang ngày càng trở thành một kênh huy động vốn quan trọng cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, góp phần dần hình thành một hệ thống tài chính hiện đại trên nền tảng hài hòa giữa TTCK và thị trường tiền tệ - tín dụng. 

7. JVC gây sốc cho cổ đông

Năm 2015 xuất hiện cú sốc lớn trong hoạt động và quản trị của công ty niêm yết khiến cổ đông chịu nhiều thiệt hại với trường hợp điển hình là lãnh đạo cao cấp của JVC bị bắt, hoạt động của doanh nghiệp bị xáo trộn mạnh khiến cổ phiếu mất giá nghiêm trọng. JVC chỉ trong 18 phiên kể từ khi các tin đồn được loan đi và trở thành hiện thực, giá đã giảm 65,6% giá trị.

Tính đến hết năm 2015, giá JVC giảm sau sự kiện Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc bị bắt tới 73% giá trị. Sự việc này cũng bộc lộ những vướng mắc trong việc công bố thông tin trong giai đoạn nhân sự cao cấp của doanh nghiệp bị tạm giữ phục vụ mục đích điều tra. 

8. Bán cổ phần theo lô lớn 

Quyết định 41/2015/QĐ-TTg được ban hành ngày 15/9/2015 cho phép bán cổ phần theo lô lớn. Đây là thay đổi chính sách quan trọng trong cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, tạo điều kiện cho các tổ chức đầu tư tham gia với tỷ trọng lớn.

Văn bản này cũng quy định một số nội dung về việc thoái vốn nhà nước tại các công ty đại chúng chưa niêm yết hoặc chưa đăng ký giao dịch trên sàn UPCoM - cơ sở cho việc tạo nguồn hàng lớn cho thị trường.

Thêm vào đó, ngày 8/10/2015, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý việc để Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) thoái hết vốn Nhà nước tại 10 doanh nghiệp đang được sự chú ý nhà đầu tư như: VNM, FPT, BMI, NTP...

Năm 2015 là năm cuối cùng cho giai đoạn CPH DNNN 2011-2015 nhưng theo tính toán của Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp, nếu quyết liệt thì chỉ có thể hoàn thành 90% kế hoạch. Riêng kế hoạch cho 2 năm 2014-2015 là 432 DN nhưng cũng chỉ đạt 353/432 DN.

Không hoàn thành kế hoạch CPH DNNN giai đoạn này nhưng cùng với các văn bản khác Quyết định 41 đang được kỳ vọng sẽ tạo nhiều sự thay đổi cho việc CPH DNNN giai đoạn 2016-2020 (500 DN). 

9. Sàn UPCoM bùng nổ hàng mới 

Nghị định 60/2015/NĐ-CP ban hành ngày 6/6/2015 đã rút ngắn thời gian đưa cổ phiếu lên sàn giao dịch sau cổ phần hóa từ 90 ngày theo Quyết định 51/2014/QĐ-TTg xuống còn 60 ngày. Việc đẩy nhanh quá trình đắng ký giao dịch cổ phiếu đã đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư, tạo sức hấp dẫn cho hoạt động cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. 

Ngày 13/11/2015, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 180/2015/TT-BTC hướng dẫn về đăng ký giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch cho chứng khoán chưa niêm yết. Như vậy, tất cả các công ty đại chúng hình thành trước ngày 01/01/2016 mà không niêm yết trên Sở GDCK sẽ phải thực hiện đăng ký giao dịch trên hệ thống Upcom trong vòng một năm kể từ ngày 01/01/2016.

Đối với các công ty đại chúng hình thành sau ngày 01/01/2016, trong vòng 30 ngày kể từ ngày UBCKNN có công văn xác nhận hoàn tất việc đăng ký công ty đại chúng hoặc kể từ ngày kết thúc đợt chào bán chứng khoán ra công chúng, công ty đại chúng phải thực hiện đăng ký giao dịch trên hệ thống UPCoM.

Đối với doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa dưới hình thức chào bán cổ phiếu ra công chúng, trong đó trong vòng 60 ngày kể từ ngày nhận được thông báo xác nhận kết quả chào bán của UBCKNN, doanh nghiệp phải hoàn tất thủ tục đăng ký chứng khoán tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam và đăng ký giao dịch theo quy định. 

Các quy định mới đã thúc đẩy gần 100 doanh nghiệp đưa cổ phiếu lên sàn UpCom trong năm 2015, gấp 1,6 lần so với cả năm 2013 và 2014 cộng lại.  Để tăng sức hấp dẫn, sàn UPCoM cũng được tăng biên độ giao dịch cổ phiếu lên ±15%, áp dụng bắt đầu từ phiên giao dịch ngày 01/7/2015. 

10. Quốc hội thay đổi quan điểm về kỳ hạn trái phiếu chính phủ

Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII, Quốc hội đã cho phép phát hành trở lại kỳ hạn dưới 5 năm (với tỷ lệ 30%, còn lại trên 5 năm 70%). Đây là thay đổi rất đáng chú ý để có thể giúp Chính phủ huy động vốn tốt hơn.

Trước đó, tại Nghị quyết 78/2014 tại kỳ họp Quốc hội cuối năm 2014, cơ quan lập pháp đã yêu cầu Chính phủ chỉ phát hành TPCP từ 5 năm trở lên. Điều này đã khiến các định chế tài chính không mặn mà tham gia và ảnh hưởng đến kế hoạch huy động vốn cho ngân sách, đầu tư phát triển.

Ngay trong lần trở lại đầu tiên sau gần 1 năm vắng bóng, trái phiếu kỳ hạn 3 năm đã nhận được sự quan tâm đặc biệt từ các thành viên thị trường khi 6.000 tỷ đồng đã được bán hết tại mức lãi suất 5,9%/năm, trong khi lượng đăng ký đặt thầu lên tới 19.160 tỷ đồng, gấp 3,2 lần giá trị gọi thầu.