Phần mềm độc hại (Malware) được phát tán dưới nhiều hình thức khác nhau qua Internet. Người dùng có thể vô tình bị lây nhiễm qua nhiều hình thức như download, cài đặt các file không đúng nguồn gốc, hay click vào các đường link chứa Malware trên mạng xã hội… Do đó để hạn chế tác hại của Malware, trước tiên chúng ta phải tìm cách nhận dạng chúng mỗi khi máy tính có dấu hiệu “đổ bệnh”.
Từ các dấu hiệu nhìn thấy được…
Malware do các tin tặc (hacker) hay những người… thích đùa tạo ra nhằm gây hại cho các máy tính. Tùy theo cách thức mà hacker sử dụng, các loại Malware sẽ có mức độ nguy hiểm khác nhau: Từ việc chỉ hiển thị các cửa sổ mang thông điệp hù dọa, tới việc tấn công chiếm quyền kiểm soát máy tính và lây lan sang các máy tính khác. Do vậy Malware là tổ hợp bao gồm: Virus, worm, trojan, spyware, adware, keyloger, backdoor, rootkit...
Nếu quan sát thấy bất cứ dấu hiệu nào dưới đây trên máy tính, điều đó có nghĩa là máy tính của bạn đã bị nhiễm Malware.
- Dấu hiệu rõ ràng nhất của Malware ảnh hưởng đến máy tính chính là một số cửa sổ pop-up, đi kèm trong các trình duyệt web (Internet Explorer, Opera, Firefox, Chrome...). Những pop-up này chứa đựng nội dung quảng cáo hoặc một thông điệp cảnh báo "máy tính của bạn có vấn đề" tự động “nhảy ra” mỗi khi bạn khởi động vào Windows hoặc chạy trình duyệt web.
- Những thay đổi trong các khóa thiết lập của trình duyệt là một dấu hiệu khác của Malware. Ví dụ, dù người dùng đã thiết lập website www.google.com.vn làm trang chủ, nhưng khi chạy thì trình duyệt lại hiện ra một website khác. Một số website có phần điều khiển Activex (kích hoạt đặc biệt) có thể thay đối các thiết lập trình duyệt mà không cần sự đồng ý của người sử dụng máy tính.
- Dấu hiệu phổ biến thứ ba của Malware là sự xuất hiện không rõ nguồn gốc của các thanh công cụ (Toolbar) lạ trên các trình duyệt. Thông thường, nó nằm ngay dưới thanh Address của Internet Explorer và nhìn thấy ngay được. Một số trường hợp khác, các thanh Toolbar lạ "thông minh" hơn khi tự cài đặt và mở xen kẽ như một Toolbar bình thường.
- Dấu hiệu thứ tư có thế nhìn thấy trực tiếp là những Icon lạ nằm trên máy tính. Nó có thể là các shortcut dẫn đến các website hay một vài chương trình nào đó theo chỉ định của hacker. Những địa chỉ này có thể chứa virus gây hại nguy hiểm hoặc đơn giản là lấy tiền quảng cáo bằng click của người dùng.
… cho đến những dấu hiệu bất thường
- Máy tính bỗng nhiên xuất hiện một vài trục trặc nhỏ, đó có thể là dấu hiệu của Malware. Người dùng cần chú ý đến những thông báo lỗi tăng đột ngột, nếu trước đó người dùng chưa hề cài đặt một phần mềm nào mới.
- Tình trạng hệ thống thường xuyên phản hồi quá chậm so với bình thường, đó có thể là do Malwale chạy ngầm. Hãy thử kiểm tra lại xem có chương trình nào mới cài đặt mà ngốn tài nguyên hệ thống hay không? Nếu không, hãy nghĩ đến Malware đang hoạt động trên máy tính.
- Chú ý đến các chương trình Firewall, Antivirus hoặc Anti-Malware đã cài đặt trên máy tính. Nếu các ứng dụng trên không được kích hoạt tự động, rất có thể ứng dụng đã bị các chương trình Malware xâm nhập vô hiệu hóa.
- Tự động gửi thư, tin nhắn cho mọi người: Malware ăn cắp mật khẩu email của người dùng, sau đó hacker có thể dùng nó để đăng nhập tài khoản email và phát tán thư rác, thư kèm Malware hoặc quảng cáo cho danh sách bạn bè. Đặc biệt, Malware còn dễ dàng lây lan qua Facebook và các mạng xã hội khác bằng cách tạo ra các bài viết giả mạo. Đôi khi Malware còn tự động gửi tin nhắn inbox cho bạn bè của bạn trên các mạng xã hội.
- Sự gia tăng của hóa đơn tính cước như: Hóa đơn cước điện thoại, hóa đơn cước Internet tăng lên đột ngột, đó cũng là một trong những dấu hiệu bị nhiễm Malware. Nếu bạn sử dụng dịch vụ Internet tính trọn gói thì cách này không áp dụng được.
Nếu bạn nghi ngờ Malware đang trú ngụ trong máy tính của bạn, hãy cài đặt một phần mềm chống virus mạnh mẽ, hoặc phần mềm bảo mật ngay lập tức. Nếu bạn đã có một trong những phần mềm đó, nhưng có vẻ như Malware đã vượt qua sự bảo vệ của phần mềm, khi đó cần chắc chắn rằng phần mềm chống virus của bạn được cập nhật thường xuyên, đầy đủ. Khi chắc chắn điều này, bạn hãy khởi động quá trình quét toàn bộ hệ thống. Bạn cũng có thể sử dụng những phần mềm dọn dẹp để loại bỏ Malware khó chịu, độc hại ra khỏi hệ thống của mình càng sớm càng tốt, trước khi chúng mời thêm “đồng bọn” làm cho vấn đề bảo mật của bạn trở nên tồi tệ hơn. Điều quan trọng hơn là người dùng phải tự nâng cao ý thức về an ninh mạng. Không tải xuống những tập tin đáng ngờ, không sử dụng các phần mềm bẻ khóa (crack), không cài đặt những chương trình không rõ nguồn gốc và luôn check email an toàn.