Chỉ một năm sau khi Việt Nam gia nhập WTO, các DN bảo hiểm Việt Nam đã làm quen với "luồng gió" từ bên ngoài.

Điều này cũng đồng nghĩa với việc sau 5 năm chuẩn bị cho thời điểm thị trường bảo hiểm mở cửa rộng hơn, DN bảo hiểm không còn tự ti trước sức ép cạnh tranh từ các DN bảo hiểm nước ngoài.

Vẫn giữ vững thị phần

Năm 2011, trong khi các ngành khác "lao đao" vì tình hình kinh tế vĩ mô khó khăn thì doanh thu ngành bảo hiểm vẫn đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 18%, với tổng doanh thu phí bảo hiểm gốc ước đạt 36.327 tỷ đồng. Trong năm, ngành bảo hiểm đã huy động đầu tư trở lại nền kinh tế khoảng 96.648 tỷ đồng, tăng 20% so với năm 2010.

Hội nhập như làn gió mới, tạo ra sự tươi mới và sức đề kháng cho các DN bảo hiểm Việt Nam. Môi trường kinh doanh bảo hiểm trong năm qua tiếp tục được hoàn thiện, phù hợp với thực tế cũng như cam kết hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Trong đó, hành lang pháp lý được ban hành đồng bộ với việc Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2011, tạo thuận lợi cho DN bảo hiểm hoạt động kinh doanh.

Ngay cả mối lo lớn nhất của các DN bảo hiểm trong nước khi Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi, bổ sung) có hiệu lực là các DN bảo hiểm tại nước ngoài sẽ dễ dàng "vươn cánh tay" vào thị trường bảo hiểm Việt Nam cũng được dẹp bỏ. Bởi chính các công ty bảo hiểm nước ngoài không quá kỳ vọng vào sự thay đổi này, do từ trước tới nay, khách hàng mua bảo hiểm thường dựa trên mối quan hệ cá nhân gần gũi.

Sau khi Việt Nam gia nhập WTO, mặc dù phải cạnh tranh sòng phẳng với các DN nước ngoài, nhưng các DN bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam chủ yếu vẫn nắm 90% thị phần bảo hiểm phi nhân thọ. Ở khu vực bảo hiểm nhân thọ, sau nhiều năm mở cửa, Bảo Việt nhân thọ vẫn tiếp tục giữ vững thị phần dù phải đối mặt với các đối thủ ngoại khá "nặng ký".

Cơ hội mới

Do đặc thù của dịch vụ bảo hiểm, nên ngay từ khi mới thành lập, các DN bảo hiểm trong nước đã buộc phải tiếp cận và hội nhập với thị trường bảo hiểm quốc tế thông qua nghiệp vụ tái bảo hiểm.

Đối với những sản phẩm bắt buộc phải tái bảo hiểm ra nước ngoài thì hầu như có sự thống nhất giữa các DN bảo hiểm (quy tắc điều khoản) và biểu phí bảo hiểm của DN bảo hiểm Việt Nam với DN nhận tái bảo hiểm quốc tế.

Chính vì thế, kể từ khi ngành bảo hiểm Việt Nam ra đời, các DN bảo hiểm Việt Nam đã học hỏi được nhiều kinh nghiệm và tự nâng cao năng lực để cạnh tranh sòng phẳng với các DN bảo hiểm nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam.

Một cơ hội mới nữa đang mở ra cho các DN bảo hiểm, đó là Thông tư hướng dẫn thành lập và quản lý quỹ mở vừa ban hành, được kỳ vọng sẽ tạo nên một lớp các công cụ đầu tư mới. Theo đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), một loạt hình thức quỹ khác có thể ra đời như quỹ hưu trí tự nguyện, quỹ hưu trí bổ sung, quỹ đầu tư ETF, các sản phẩm bảo hiểm liên kết, thậm chí cả quỹ đầu tư trái phiếu, quỹ tiền tệ…

Trong quá trình tham vấn các tổ chức tài chính lớn như HSBC, Standard Chartered, Prudential, Manulife…, UBCK cũng nhận thấy những tổ chức này tỏ ra sẵn sàng thành lập quỹ mở. Một số tổ chức trong nước như VFM, Bảo Việt, SSI, VCB… cũng đã có nghiên cứu và chuẩn bị. Trao đổi với ĐTCK, một số DN bảo hiểm như Prudential, Dai-ichi Life Việt Nam và ACE Life cho biết cũng đang xem xét đón nhận cơ hội mới này.

Thách thức

Ông Phùng Đắc Lộc, Tổng thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam từng lo ngại, với việc mở cửa thị trường nhanh chóng như thời gian qua, ngành bảo hiểm rất cần sự trợ giúp kỹ thuật của Nhà nước thông qua việc kêu gọi tài trợ của nước ngoài để xây dựng một học viện bảo hiểm để đào tạo cán bộ cao cấp, trung cấp cho ngành bảo hiểm Việt Nam.

Thực tế, sau hơn 10 năm phát triển, vấn đề "chảy máu chất xám" từ DN bảo hiểm Việt Nam sang DN bảo hiểm nước ngoài có thu nhập cao hơn và các DN mới "câu kéo" nhân lực từ DN bảo hiểm cũ đang diễn ra ngày càng gay gắt. Một học viện đúng chuẩn như mong đợi vẫn chưa có và chưa biết bao giờ sẽ có. Để giải bài toán nhân sự, nhiều DN trong ngành đã tính tới phương án tự đào tạo nhân sự, không chỉ cho chính DN mình mà còn cung cấp cho cả thị trường.

Khó khăn thứ nữa là số lượng các DN bảo hiểm được cấp phép hoạt động ngày một gia tăng. Với khả năng tài chính mạnh, các DN bảo hiểm nước ngoài sẽ tìm mọi cách, như tuyên truyền, quảng cáo, khuyến mãi, khuếch trương sản phẩm, hạ phí bảo hiểm để tạo uy tín và chiếm lĩnh thị trường… Chưa kể đến việc các DN bảo hiểm hoạt động ở nước ngoài đã được cung cấp một số sản phẩm bảo hiểm qua biên giới (vào Việt Nam).

Các DN bảo hiểm nước ngoài cho rằng, DN Việt Nam mua bảo hiểm thường dựa trên mối quan hệ "có đi có lại", nên việc hội nhập không ảnh hưởng nhiều đến thị trường. Tuy nhiên, DN bảo hiểm Việt Nam không nên chủ quan, vì họ không thể biết được thông tin về đối thủ cạnh tranh.

Kênh phân phối sản phẩm bảo hiểm đã bộc lộ nhiều yếu kém cũng là một thách thức không nhỏ cho các DN bảo hiểm trong việc đào tạo và đào tạo lại. Các công ty bảo hiểm nhân thọ đều đang phải dồn sức nâng cao chất lượng đại lý.

Trong khi đó, bảo hiểm phi nhân thọ vẫn giữ cung cách khai thác chủ yếu từ cán bộ bảo hiểm, cạnh tranh về phí bảo hiểm, tăng hoa hồng, tăng hỗ trợ cho đại lý, chưa xây dựng được đội ngũ đại lý bảo hiểm phi nhân thọ mang tính chuyên nghiệp.

Hệ thống công nghệ thông tin cũng là một điểm yếu kém cần khắc phục của các DN bảo hiểm Việt Nam. Hiện tại, hệ thống công nghệ thông tin của nhiều DN bảo hiểm chưa cập nhật được từng hợp đồng bảo hiểm phát sinh; chưa phân loại được khách hàng, rủi ro bảo hiểm; chưa phân tích đánh giá được nguyên nhân, mức độ rủi ro tổn thất, còn nhiều lỗ hổng để trục lợi bảo hiểm.

Ngọc Lan